Doğa, her geçen yıl farklı iklim olaylarıyla kendini hissettirmeye devam ediyor. Son dönemlerde aşırı hava koşulları ve şiddetli fırtınaların hem sıklığı hem de etkisi giderek artıyor. Bunun en çarpıcı örneklerinden biri, İngiltere ve İrlanda’yı vuran üç büyük kış fırtınası oldu.
Özellikle saatte 205 kilometreye ulaşan şiddetli rüzgârlar, büyük çaplı elektrik kesintilerine, ulaşımın felç olmasına ve ne yazık ki can kayıplarına yol açtı.
Ayrıca, bu süreçte fırtına isimlendirme sisteminin yürürlüğe girmesinden bu yana ilk kez bir hafta içinde üç büyük fırtınaya aynı anda isim verilmesi, yaşanan olayların ciddiyetini bir kez daha gözler önüne serdi.
Özellikle İngiltere’yi etkisi altına alan bu fırtınalar, Avrupa’nın birçok ülkesinde de ciddi hasarlara neden oldu.
İlk olarak 16 Şubat’ta Dudley Fırtınası, Birleşik Krallık’ı vurdu. Şiddetli rüzgârlar ve yoğun yağışlar, Cumbria, Yorkshire ve Lancashire gibi kuzey bölgelerinde büyük elektrik kesintilerine yol açtı. Binlerce hane elektriksiz kaldı, okullar geçici olarak kapandı ve ulaşımda büyük aksamalar yaşandı.
Ancak asıl yıkıcı olay, 18 Şubat’ta gerçekleşti. Eunice Fırtınası, uzmanlar tarafından ‘on yılda bir görülen’ bir doğa olayı olarak nitelendirildi ve 2014’ten bu yana bölgeyi vuran en güçlü fırtına olarak kayıtlara geçti. Wight Adası’ndaki Needles bölgesinde ölçülen saatte 196 kilometre hızındaki rüzgârlar, İngiltere tarihindeki en yüksek hızlardan biri oldu. Eunice, yalnızca İngiltere’yi değil, Avrupa’nın pek çok bölgesini de etkileyerek geniş çaplı tahribata yol açtı.
Eunice Fırtınası, büyük bir yıkım getirerek üç kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Şiddetli rüzgârlar, birçok ağacı devirdi, binaların çatılarını parçaladı ve molozların etrafa savrulmasına yol açtı. Somerset’te bulunan Wells kentindeki St. Thomas Kilisesi’nin kulesinin çökmesi gibi dramatik görüntüler, ülkede büyük bir endişe meydana getirdi.
Eunice’in hemen ardından, 20 Şubat’ta Franklin Fırtınası etkisini göstermeye başladı. Franklin, yoğun yağışları beraberinde getirerek nehirlerin taşmasına ve bazı bölgelerde evlerin tahliye edilmesine yol açtı. Üstelik, Eunice sonrası başlatılan temizlik ve onarım çalışmalarını da sekteye uğrattı. Fırtınanın etkileri uzun süre hissedilirken, ulaşımda ciddi aksaklıklar yaşanmaya devam etti.
Son araştırmalar, 2022’de İngiltere ve Avrupa’yı kasıp kavuran fırtınaların temelinde, Arktik stratosferde gerçekleşen güçlü bir atmosferik olayın yattığını gösterdi. Leeds Üniversitesi’nden bilim insanları, bu şiddetli hava olaylarının, Arktika’dan yaklaşık 24 kilometre yükseklikte bulunan soğuk hava kütlesinin etkisiyle daha da güçlendiğini belirledi.
Bu hava kütlesi, atmosferin üst katmanlarında oluşan ve “stratosferik kutup girdabı” olarak adlandırılan büyük ölçekli bir hava hareketinin parçası. Bu girdap, Kuzey Yarımküre’deki hava sistemlerini doğrudan etkileyerek fırtınaların daha sık ve güçlü hale gelmesine yol açıyor. Araştırmalara göre, böyle bir atmosferik girdap, 2022’de İngiltere’yi vuran fırtınaların şiddetini yaklaşık yüzde 80 oranında artırdı.
Leeds Üniversitesi’nden Dr. Ryan Williams, bu tür atmosferik olayların önceden tahmin edilebileceğini ve küresel iklim değişikliğiyle birlikte erken uyarı sistemlerinin kritik bir rol oynadığını vurguladı. Arktik stratosferdeki bu kutup girdaplarının etkisini anlamak, meteorologların daha doğru hava tahminleri yapmasına ve şiddetli fırtınalara karşı hazırlıklı olunmasına yardımcı olabilir.
Kutup girdabı, atmosferin üst katmanlarında, kutup bölgelerinde oluşan devasa bir hava dolaşım sistemi olarak bilinir. Genellikle kış aylarında güçlenen bu girdaplar, kutup bölgesini saran soğuk hava akımlarını düzenler. Ancak zaman zaman bu girdaplar zayıflayarak bölünür ve daha küçük “kardeş girdaplara” dönüşebilir.
Bu tür ayrılmalar, soğuk hava dalgalarının troposfere (yüzeye yakın atmosfer katmanı) kadar inmesine neden olabilir. Bunun sonucunda, Doğu Amerika, Kuzey Avrupa ve Doğu Avrupa gibi bölgelerde ani sıcaklık düşüşleri, yoğun kar yağışları ve şiddetli rüzgârlar yaşanabilir.
Uzmanlara göre, Arktik stratosferde meydana gelen bu girdaplar, kış fırtınalarının ve aşırı hava olaylarının tahmin edilmesini zorlaştırsa da, hava durumu modelleri için önemli ipuçları sunuyor. Bu nedenle, bilim insanları bu girdapları daha iyi anlayarak, gelecekteki hava koşullarını daha doğru tahmin edebilmek için çalışmalarını sürdürüyor.
2022 yılında yaşanan fırtınalar, küresel iklim değişikliğinin etkilerini daha da gözler önüne serdi. Bilimsel araştırmalar, gelecekte benzer hava olaylarının daha sık ve daha şiddetli hale gelebileceğini gösteriyor. Leeds Üniversitesi’nden Dr. Ryan Williams, “İklim değişikliği, bu tür fırtınaların etkilerini artırabilir. Bu yüzden, erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi ve hava tahminlerinin daha hassas hale getirilmesi büyük önem taşıyor” diyerek duruma dikkat çekti.
Arktik stratosferdeki kutup girdaplarının güçlenmesi, aşırı hava olaylarının daha karmaşık hale gelmesine yol açabilir. Bu durum, dünya genelindeki meteorologlar için hava tahminlerini zorlaştırırken, aynı zamanda afetlere karşı daha iyi hazırlanma gerekliliğini de ortaya koyuyor. Uzmanlar, iklim değişikliğiyle mücadelede sera gazı salınımını azaltmanın ve sürdürülebilir çözümler üretmenin önemine vurgu yapıyor.
Gelecekte, bu tür atmosferik olaylar daha doğru bir şekilde tahmin edilebilirse, şiddetli hava olaylarının etkileri hafifletilebilir. Ancak bunun için küresel çapta daha güçlü araştırmalar ve erken uyarı sistemleri gerekiyor.
Daily Mail’in ‘Scientists blame a powerful polar VORTEX miles above the Arctic for the cluster of devastating winter storms which led to deaths and power outages across the UK and Ireland’ başlıklı haberinden derlenmiştir.