Seher Alp 24 Şubat’ta başlayan Rusya-Ukrayna savaşına V4 ülkelerinden Polonya başta olmak üzere Çekya ve Slovakya, Ukrayna’ya her alanda desteklerini açıklarken, buna karşı Macaristan hükümetinin savaşa müdahil olmak istememesi, bu doğrultuda Ukrayna’ya silah geçişine izin vermeyeceğini ve bu ülkeye silah yollamayacağını, ayrıca Rusya’ya yönelik enerji yaptırımlarına karşı çıkacağını da açıklaması, grup içinde ortak eylem bütünlüğünün zedelenmesine yol açtı.
Macaristan’ın bu yaklaşımının aksine grubun diğer 3 üyesi Ukrayna’ya yönelik her alanda destek açıklaması yapmakla yetinmedi, Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki, Çekya Başbakanı Petr Fiala ve Slovenya Başbakanı Janez Jansa ile Rus saldırıları altındaki Ukrayna’nın başkenti Kiev’i 15 Mart’ta ziyaret etti.
Polonya hükümeti, Rusya’nın Ukrayna’da savaş suçu işlediğini savunarak, Moskova’nın bu savaşı yürütmesini sağlayan finansal kaynakların kesilmesini sağlayacak yaptırımların hayata geçirilmesini istedi.
– POLONYA CUMHURBAŞKANI’NDAN MACARİSTAN’A TEPKİ
Macaristan’ı ilk olarak Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda eleştirdi. Duda, “Bu politikanın, Macaristan’a bedeli çok ağır olacak.” görüşünü dile getirdi.
Polonya, Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltmak için Rusya’dan kömür ithalatını engelleme kararı almasının yanı sıra Rus oligarkların ülkedeki 33 milyon 700 bin avro değerindeki mal varlığını dondurdu.
Ukrayna’dan en çok sığınmacının geldiği Polonya, diplomat statüsüne sahip 45 Rus’u casusluk gerekçesiyle sınır dışı ederek, bu süreçte en çok diplomat sınır dışı eden ülke oldu.
– ÇEK SAVUNMA BAKANI V4 SAVUNMA BAKANLARI TOPLANTISI’NA KATILMAMA KARARI ALDI
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını protesto etmek için başkent Prag’da düzenlenen ve on binlerce kişinin katıldığı eyleme Çekya Başbakanı Petr Fiala, Ukrayna’nın Prag Büyükelçisi Jevhen Perebijnisz ile katılarak hükümetinin Rusya’ya karşı en ağır yaptırımların uygulanması taraftarı olduğunu söyledi.
Macaristan’ın, Rusya-Ukrayna savaşındaki tutumu nedeniyle Budapeşte’deki V4 Savunma Bakanları Toplantısı’na katılmayacağını açıklayan Çekya Savunma Bakanı Jana Cernochova da “V4’ü her zaman destekledim ama Macar siyasetçileri için ucuz Rus petrolünün Ukraynalı kanından daha önemli olmasından dolayı çok üzgünüm.” ifadesini kullandı.
Çekya ve Polonya’nın tepkilerinin ardından grup içindeki fikir ayrılığı eyleme dönüştü ve Budapeşte’de 30-31 Mart’ta düzenlenmesi planlanan V4 Savunma Bakanları Toplantısı iptal edildi.
Ukrayna’ya makineli tüfek ve keskin nişancı silahlarının yanı sıra mühimmat gönderen Çekya, 1 Rus diplomatı da sınır dışı etti.
– SLOVAKYA’YA PATRİOT HAVA SAVUNMA SİSTEMLERİ YERLEŞTİRİLDİ
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle NATO’nun doğu kanadının güçlendirilmesi amacıyla Almanya ve Hollanda’nın sağladığı Patriot hava savunma sistemleri geçici olarak Slovakya’ya yerleştirildi.
Slovakya hükümeti 38 Rus diplomatı sınır dışı etme kararı almasının yanı sıra Ukrayna’ya 486 hava savunma füzesi ve tanksavarın yanı sıra 100 hava savunma rampası göndereceğini açıkladı.
– MACARİSTAN, SİLAH YARDIMI VE ENERJİ ALANINDAKİ YAPTIRIMLARA KARŞI
Askeri saldırıyı kınayan ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine desteğini sürdürdüğünü açıklayan Macaristan hükümeti, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’nin Macaristan’dan ülkesine silah geçişine izin verilmesi ve Rusya’ya yönelik doğal gaz ve petrol yaptırımlarını destekleme talebini reddetti.
Macaristan’a doğal gaz ve petrolün büyük bir kısmının Rusya’dan geldiğine, ülkedeki hanelerin yüzde 85’inin doğal gazla ısındığını belirten Macar hükümeti, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da Rusya’ya yönelik enerji yaptırımlarına karşı çıkacağını açıkladı.
NATO’nun Ukrayna hava sahasını kapatması planını desteklemeyen Macaristan Başbakanı Viktor Orban, “NATO savunma ittifakı. Birbirimizi korumaya gücümüz, yeteneğimiz var ve hatta bu konuda yükümlüyüz ancak NATO toprakları dışında askeri harekata girişmek NATO’nun işi değil.” ifadesini kullandı.
Ukrayna’dan Macaristan’a girmek isteyen herkesi kabul edeceğini açıklayan Macaristan, Ukraynalı mültecileri işe alan şirketlere maddi destek verileceğini açıkladı.
– ‘SAVAŞ V4’Ü ZAYIFLATTI VE BÖLDÜ’
Orta Avrupa uzmanı, gazeteci Gabor Stier ve Szazadveg Vakfı Siyasi Analizler Merkezi Müdürü Dr. Zoltan Kiszelly, AA muhabirine, savaş sonrası V4’ün eylem bütünlüğündeki zayıflama ve Macaristan’ın tutumunu değerlendirdi.
Stier, savaşın, Macaristan’da 3 Nisan’da düzenlenecek seçimlerin ana konusu haline geldiğini, Başbakan Viktor Orban’ın, Macaristan’ın her hâlükârda savaşın dışında kalması gerektiğini savunduğunu, muhalefetin ise Rusya karşıtı kampanya yaptığını söyledi.
Macaristan’ın savaşa yönelik tutumunun diğer 3 üyeden tamamen ayrıldığını ve bu yüzden Polonya’nın da Vişerad yerine Üç Deniz Girişimi’ni daha önemli gördüğüne dikkati çeken Stier, ”İttifak zor zamanlardan geçiyor, savaş V4’ü böldü. Polonyalılar NATO’yu Ukrayna’ya yollamak isterken Macar hükümeti çok ağır davranıyor. Çok şiddetli olmasa da Çekya ve Slovakya da Varşova’nın duruşunu destekliyor. Vişegrad iş birliği savaştan zarar görüyor ve birliktelik zayıflıyor. Varşova giderek daha güçlü bir şekilde Vişegrad’ı arka plana itiyor, Çekler ve Slovaklar bu konuda zaten mesafeyi korumuşlardı bu yüzden sadece Macaristan kaldı.” diye konuştu.
– “POLONYALI SAĞCILAR, MACAR SAĞCILARI ELEŞTİRİYOR”
Stier, Polonya’da muhalefetin dün olduğu gibi bugün de Macar hükümetini sert bir şekilde eleştirdiğini ama savaştaki tutumu nedeniyle artık Polonya sağının da eleştirmeye başladığını, Macaristan’ın attığı adımlardan memnun olmadığını belirtti.
Polonya’nın, Macaristan’dan açık bir şekilde Putin’i eleştirmesini beklediğini ama Orban’ın bunu yapmadığını kaydeden Stier, ”Eğer seçimlerden sonra Orban duruşunu değiştirirse o zaman Polonya ile ilişkiler normalleşir ki ben bunun düşük bir ihtimal olduğunu düşünüyorum. Durum daha sakin olacak ancak iki ülke arasındaki gerilim devam edecektir. Her iki ülke aynı anda Brüksel’in (AB) baskısı altına girerse o zaman bu durum değişebilir.” dedi.
Stier, Budapeşte’deki V4 Savunma Bakanları Toplantısı’na hem Çekya hem de Polonya Savunma Bakanlarının katılma kararı almasının V4’ün derin yara aldığının bir göstergesi olduğuna dikkati çekti.
Szazadveg Vakfı Siyasi Analizler Merkezi Müdürü Dr. Zoltan Kiszelly ise Macaristan’ın NATO ve Avrupa Birliği (AB) üyesi olduğunu ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne destek verdiğini ve üyelerin hemfikir olduğu tüm konulara destek verdiğini söyledi.
Rusya’ya uygulanması istenen ekonomik yaptırımlarla ilgili de hükümetin çoğunluğun kararına uyduğunu dile getiren Kiszelly, ”Macar hükümeti, yalnızca yaptırım uygulanan tarafa daha pahalıya mal olan yaptırımları destekliyor. Almanya, Hollanda, İtalya ve Avusturya hükümetleri gibi Budapeşte de Rus enerjisi ithalatından hemen vazgeçmiyor.” dedi.
– “MACARLAR, UKRAYNA’YA SİLAH GÖNDERİLMESİNE KARŞI”
Macar muhalefetin Ukrayna’ya hem asker hem de silah göndermek istediğini de öne süren Kiszelly, ülkede yapılan kamuoyu araştırmalarına göre Macarların yüzde 77’sinin Ukrayna’ya ne asker ne de silah yollanmaması gerektiğini düşündüğünü, yüzde 78’inin ise Ukrayna’da uçuşa yasak bölge oluşturulmasına karşı çıktığı söyledi.
– ‘V4 BİRÇOK KONUDA HEMFİKİR’
V4’ün istikrarlı bir şekilde devam ettiğini ve üye ülkeleri ilgilendiren birçok konuda fikir birliği olduğunu öne süren Kiszelly, ”V4 ülkeleri arasında Rusya’yla ilgili konuda hiçbir zaman fikir birliği olmamıştı. Polonya ve yakın zamanda Çekya kamuoyu Kremlin’in politikasına eleştirel yaklaşıyor. Slovakya’daki yeni hükümet ise ‘Atlantikçi’ ama kamuoyu Rusya dostu. 2010’dan beri Orban hükümeti ise Almanya ya da Fransa’ya benzer bir şekilde Moskova’yla pragmatik ekonomik ilişkiler dürdürüyor. Başkan Putin ve Viktor Orban her yıl düzenli olarak bir araya geliyor ve en son bu Şubat’ta Moskova’da buluştular.” diye konuştu.
Rusya-Ukrayna savaşında Polonya’nın konumunu izole olarak nitelendiren Kiszelly, ne NATO ne de ABD’nin Ukrayna’ya savaş uçağı gönderme ya da uçuşa yasak bölge oluşturulması fikrini desteklemediğini söyledi.
Macar hükümetinin en yakın müttefiki olarak görülen Polonya hükümetinin eleştirilerini de değerlendiren Kiszelly, Polonya’nın Rusya konusunda Baltık ve İskandinav ülkelerine daha yakın durduğunu, yaklaşık bin yıllık geçmişe sahip Macar-Polonya dostluğun bazı dönemlerde çeşitli zorluklarla karşılaştığını, gelecek dönemde de özellikle AB’de iş birliğinin sürmesinin beklendiğini ifade etti.
V4’ün diğer üyeleri olan Çekya ve Slovakya hükümetlerini ”küreselci” olarak niteleyen Kiszelly, V4’ün daha önce de görüş ayrılıkları yaşadığını ama bunların bir şekilde atlatıldığını söyledi.
– “POLONYA’NIN SÖYLEMLERİ RADİKAL”
Kiszelly, “Polonya’nın radikal önerileri sadece Baltık ülkeleri tarafından destekleniyor, hepsi Çekya ve Slovakya tarafından da tam olarak desteklenmiyor. Rusya’nın enerji bağımlılığı açısından, Macaristan gibi Slovakya da şu anda Rus enerjisine bağımlı. Bu nedenle muhtemelen Rus enerji kaynaklarının derhal boykot edilmesini veya Polonyalılar tarafından önerilen ciddi bir şekilde vergilendirmeyi desteklemiyorlar. Slovak toplumu çok ciddi bir şekilde Rusya yanlısıdır, bu nedenle Bratislava hükümetinin halkın duyarlılığına dikkat etmesi gerekiyor.” diye konuştu.
